Osmanlı nın son döneminden modern Türkiye ye uzayan çizgide, çok ilginç moda akımlarına kapıldık 17 yüzyıl ortalarında Abaza Mehmet Paşa nın kıyafeti Osmanlılar arasında Abaza modasını başlattı Bugün Cemil İpekçi, Canan Yaka gibi modacılarınOsmanlı motiflerini kullanarak yaptıkları moda tasarımları çağdaş ve modernize olmuş batılı giyim tarzını hayatımızın vazgeçilmezlerinden biri yaptı.
Günümüzden bakıldığında tuhaf hatta komik gelen kıyafetlerle dönemin modasına ayak uydururken, Bobstil tarzından, Beatle kesimi saç modasına malakof tuvaletlerden diba saçına kadar pek çok moda rüzgarıyla sarsıldık
4 Murat ın gözdelerinden olan Abaza Mehmet Paşa, yüzünün güzelliği ve atletik vücuduyla uyumlu, kendine has giyim kuşamı ile İstanbul da ün kazandı Başta padişah olmak üzere İstanbul un kibar ve zengin beyleri, Abaza Mehmet Paşa nın kıyafetlerini taklit ederken, bu modaya uygun kavuklara Abazalı Kavuk , cepken ve kaftanlarda da Abaza Kesimi Kaftan adı verildiÖte yandan, 19 yüzyılın başında, alt tabakalardan paşazadelere kadar İstanbul delikanlıları arasında şalvar paçalarını sıvayarak arkaları basık pabuçlarla çıplak ayaklı gezmek yaygın bir moda halini almıştı Bu ilginç moda da 1826 da Yeniçeriliğin kaldırılmasına kadar devam etti
Daha çok gemicilerin yaptırdığı avam bir süs olarak görülen dövme, 17 yüzyılın ortalarında taburlarına bağlılık işareti olarak Yeniçeriler arasında da yayıldı 196 taburdan oluşan Yeniçeri Ocağı nda, her taburun çatal uçlu kılıç, ok, yay, tüfek, top, gülle, mızrak ucu, tuğ, çadır, bayrak, balta, cami, minare, minare alemi, cami merdiveni, aslan, fil, deve, kurt, köpek, kartal, şahin, balıkçıl kuşu, kadırga, gemi çapası, güneş kursu, hilal, hurma ağacı, selvi ağacı, makas, ibrik, süpürge, araba tekerleği gibi belli bir dövme figürü bulunuyordu Her Yeniçeri neferi, mensup olduğu taburun figürünü, el, kol, pazu, baldır, göğüs gibi vücudunun görünen yerine dövme olarak yaptırıyordu
17 ve 19 yüzyıllarda bütün İstanbul da esnaf ve alt tabakanın oğlan çocuklarına bir Yeniçeri dövmesi yaptırmak çok yaygın bir moda haline geldi 2 Mahmut, 1826 da Yeniçeri Ocağı nı kaldırdığında Ocak ta kaydı olmayan pek çok Yeniçeri adayı genç de vücutlarındaki Yeniçeri dövmeleri yüzünden idam edildi
Malakof tuvalet modası
Fransa da 1854-1855 yılları arasında kadınlar arasında moda olan bir balo kıyafeti, İstanbul da da Malakof tuvalet olarak ün kazandı
Beli son derece sıkan ve eteğin içine konulan balina kemiklerinden yapılmış ince çemberler yardımıyla belden aşağı kabarık bir şekilde inen bu tuvalet, adını 1855 deki Kırım harbinde Türkler in müttefiki Fransızlar ın zaptettiği, Ruslar ın Sivastopol daki en kuvvetli tabyası olarak bilinen Malakof tabyasından alıyordu
Fransızlar ın Malakof tabyasını zaptetmesinden sonra İstanbul daki Fransa sefarethanesinde zafer şerefine düzenlenen baloda ilk kez görülen Paris modası bu tuvalet, Malakof balosu gecesinden yayıldığı için bu isimle anıldı İstanbul un Rum ve Ermeni zengini kadınlarının büyük rağbet ettiği bu tuvaletlere, İstanbul un Türk hanımları ise sepetli fistan adını verdi
Bahriyeli çocuklar
Öte yandan, yüzyılın başında Avrupa dan İstanbul a giren bahriyeli çocuk kıyafeti de yıllarca kibar semtlerin erkek çocuk giyiminde moda oldu
Avrupa da hükümdar hanedanlarında 12-14 yaş arasındaki prenslere ve etekle dizayn edilerek prenseslere giydirilen bahriyeli kıyafeti, Osmanlı döneminde de aynı yaştaki paşazadelere ve beyzadelere giydirildi Osmanlı hanedanı, bu modada Avrupa dan ayrılarak o yaşlardaki prensler için bahriyeli kıyafeti yerine, amiral üniformasını tercih etti Bahriyeli çocuk kıyafeti modası, yüzyılın ortalarına kadar hakimiyetini sürdürdü
Çarliston pantolonlar
Türkiye de 1925-1927 arasında salgın halini alan Çarliston dansı ile birlikte abartılı geniş paçaları olan Çarliston pantolon da bu dönemde erkek modası haline geldi
1 Dünya Savaşı ndan sonra ortaya çıkan Çarliston dansı,
Türkiye ye de Cumhuriyet in ilk yıllarında girdi Batının modern yaşam tarzı örnek alınırken, eğitim kurumlarında gençliğe dans öğretilmesi için kız ve erkek liselerine birer gramofon ile dans plakları alınmış ve öğle saatleri ile son derslerden sonra öğrencilere dans dersleri verilmişti Vals, tango ve fokstrot un yanı sıra Çarliston da gençliği en çok coşturan dans şekli olmuştu Bu dönemde kavalyelerin bacak hareketlerine abartılı bir ifade vermek için pantolon parçalarında değişiklik yapıldı Diz kapağı bölümü dar, dizden aşağıya doğru gittikçe genişleyen paçaları bulunan pantolon giderek bir modaya dönüştü
Günlük hayatta bu pantolonlarla sokakta dolaşanların paçaları, sağa sola savrulurken, zamanla bu pantolonları giyenler, külhanbeyi edası takınmaya başladı Daha sonraki yıllarda ise gençlerin üzerinde kötü etki yaptığı gerekçesiyle okullu gençlerin, Çarliston kesim pantolon giymeleri yasaklandı
Asi gençliğin giyim tarzı
Asi gençliğin giyim-kuşam tarzı Bobstil ise 1943-1945 yılları arasında Türkiye de fırtına gibi esti
Bu dönemde varlıklı ve aydın kesimden ailelerin gençlerinin rağbet ettiği bu tarzda, kızlar bluzlarının üstüne kadın kimliğine göre değiştirilmiş erkek ceketleri giydiler, uzun saçlarını ipek ağlar içine alırken, başlarına da simitçi tablalarını hatırlatan halka şeklinde ipek veya kadife yastıkçıklar koydular
Etek boyu diz kapaklarının çok yukarısına çıkarken Bobstil tarzı giyinen kızlar, ince çorapları, aşırı uzatılarak mercan rengine boyalı tırnakları, yüksek mantar tabanlı ayakkabıları, sınırları taşkın şekilde kırmızıya boyanmış dudakları, gösterişli büyük taşlı küpeleri, iri yüzükleri ve kalın bilezikleriyle dikkati çektiler
Bobstil delikanlılar ise tabanları kalın köseleden veya kalın kauçuktan ağır ayakkabılar, bol ceketler ve dar kenarlı kumaş şapkalarla bu modaya ayak uydurdular
Kırmızı boyun bağlı erkekler
İstanbullu erkekler arasında 1943-1945 yılları arasında kırmızı renkli boyun bağı çok moda oldu
Bu dönemde her yaştan ve her kesimden erkekler, bıçkınlık belirtisi olarak boyunlarına kırmızı renkli mendiller bağlamaya başladı Sokaklarda ve köprü üstünde işportalarda satılan bu düz kırmızı renkli mendiller, daha sonra öğrenci gençlik arasında da apaşlık modası olarak yayıldı Bazı yazarlar, dikkatlerini çeken bu modayı yazılarında, bir anarşist hareket olarak nitelemişlerdi
Deri ceketliler fırtınası
2 Dünya Savaşı ndan sonra Avrupa ve Amerika da esen asi
gençlik fırtınası o yıllarda Türkiye de de Deri ceketliler rüzgarı olarak esti Hayat felsefesi kural, örf ve adet tanımadan diledikleri gibi yaşamak ve diledikleri kıyafetle dolaşmak olan bu gençlik hareketinin Türkiye deki genç takipçileri de o dönemde üniforma gibi giydikleri deri kıyafetlerle adlandırıldılar Bu moda da Türkiye deki asi gençlik arasında yaygın bir giyim modası olarak kabul görürken, aileler tarafından hoş karşılanmadı
Arı motif işlemeli amele kazakları
Öte yandan, önünde büyük bir arı motifi işlemeli kazaklar, 1950-1960 yılları arasında ameleler arasında moda oldu
Bu dönemde İstanbul da çeşitli işlerde çalışan ameleler, bu kazaklara büyük ilgi gösterdi İstanbul dan Anadolu ya, küçük kasabalara hatta köylere kadar yayılan bu modada, pamuk ipliği katılmış kaba yünden makine ile örülen kolsuz kazakların göğüslerine, bu bölümü neredeyse tamamen kaplayan büyük bir arı motifi işleniyordu
Arı gibi çalışkan sözünün amele hayatında bir sembolü olarak bilinen arı motifi, ameleler arasında İstanbul da kendilerini işsiz bırakmayacak bir tılsım olarak görülmüştü
Kızlar Diba nın saçlarını taklit etti
Türkiye deki genç kızlar arasında 1955 lerden itibaren Diba rüzgarları esmeye başladı
İran Şahı Rıza Pehlevi ile 1956 yılında evlenen İran Kraliçesi Ferah Diba yı kendilerine örnek alan ve onun giyim tarzını taklit eden genç kızlar, saçlarını da onun gibi yaptırmaya başladı
Bu dönemde Türk genç kızları arasında moda olan Diba tarzı saç modasında, küçük bir parçası alından ayrılarak kulakların üstünden geriye dönen saçların geri kalan kısmı, başın üstünde büyük ve yüksek bir topuz halinde toplanıyordu
Beatles kesimi saç modası
Adını ünlü İngiliz topluluk Beatles dan alan bu saç kesimi de 1963-1965 yılları arasında Türkiye de bir moda haline geldi
Asi gençliğin simgesi olan topluluk üyelerinin saçlarından esinlenen bu erkek saç modasında, alına kaşları tamamen örten top kakül bırakılıyor, saçlar ise kız-oğlan arası denilecek bir şekilde uzatılıyordu
Dünyaya İngiltere den yayılan ve Türkiye de yaygın şekilde İstanbul da rastlanan bu modaya göre, saçları omuzlara kadar dökülen, bıyık ve sakalları uzun delikanlılara sıkça rastlanıyordu Bu tarz saç modasını izleyen gençler, dönemin aydınları tarafından zevk yoksulu olarak nitelendiriliyordu
Erkeklerin tercihi mokassen
Adını Kuzey Amerika Kızılderilileri nin giydikleri çarıktan (Mocassin) alan Mokassenler de İkinci Dünya Savaşı yıllarında erkekler arasında moda olan bir ayakkabı türüydü
Türkiye ye Amerika dan gelen mokassen ayakkabılar, bağsız, düğmesiz ve arkası çok yumuşak olup ayağa terlik gibi giyilebiliyordu
Bu nedenle Türkiye de erkekler, daha çok arkasına basarak giymeyi tercih etmişti
VE GELELİM GÜNÜMÜZE
Ülkemizde 20,ve 21, yüzyıl modacıları olarak Cemil İpekçi Canan Yaka gibi modacılar ise Osmanlı ile Cumhuriyet dönemini birleştirerek batılı figürlerle bugünkü Türk modasına katkıda bulunuyor. Çoğu zaman defilelerle Türk Modasını Türkiye ve Avrupada gün yüzüne çıkaran modacılarımız günümüz insanının giyim tarzının şekilini belirliyor. Modacılarımızın verdiği önemli mesaj ise moda geçmişsiz asla olmaz, gelecekle asırlara hükmetmeli şeklinde doğru bir tavır olarak bizlere yansıyor.
